محمدحسین اعتزازیان/ خبرنگار

لینک خبر در رومه اصفهان زیبا

                     بی جهت نبود که رابین رایت، رومه نگار مشهورآمریکایی ، انقلاب ایران را آخرین انقلاب بزرگ» نامید؛ آنچه از قم شروع شد، در پایتخت شدت گرفت و در شهرهای مختلف رشد کرد. ایران در سال های منتهی به انقلاب، یکپارچه علیه شاه قیام کرده بود.  انقلابیون در اوج خفقان با استفاده از شبکه ون و مساجد، گستره فعالیت خود را افزایش می دادند. آنها در شهرهای کوچک و بزرگ با یکدیگر مرتبط می شدند و پیام امام(ره) را به مردم می رساندند. در این میان، مبارزانی که توسط ساواک، گاه و بیگاه به نقاط مختلف کشور تبعید می شدند، از این فرصت برای تقویت انسجام خود و تشکیل رابطه‌های جدید استفاده می کردند. فضل الله صلواتی، از جمله مبارزان انقلابی اصفهان است که با استفاده از فرصت تبعید به یزد توانست جریان انقلاب در اصفهان را تقویت کند. او پیش از این بارها به زندان افتاده بود و پس از انقلاب نیز به عنوان فرماندار اصفهان و نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی فعالیت کرد. در گفت‌وگو با او به شکل گیری جریان انقلاب در اصفهان پرداخته ایم. 

تا پیش از 15 خرداد 1342 اوضاع گروه های ی در اصفهان چگونه بود؟
در آن زمان ، جبهه ملی و نهضت آزادی در اصفهان به صورت محدود هوادارانی داشتند، البته زیاد مطرح نبودند و فعالیت خاصی نمی‌کردند. دو سال پیش از این در سال 1340، حکومت، تمام سران نهضت آزادی را دستگیر و زندانی کرده بود. در روز 15خرداد،  بازار اصفهان کاملا تعطیل شد، مسئله ای که حکومت نسبت به آن به شدت حساس بود. این اعتصاب در روزهای بعد هم ادامه داشت و آنقدر طولانی شد تا سرانجام با اجازه آیت الله خادمی و دیگر علمای اصفهان پایان یافت. در سالگرد 15خرداد نیز اصفهانی‌ها از مسجد امام(شاه) تا مدرسه چهارباغ راهپیمایی عظیمی کردند. در آن زمان رئیس ساواک، سرهنگ صدقی بود و دلش نمی خواست در اصفهان درگیری به وجود بیاید. بعد از این بود که گروه های ی در اصفهان آرام آرام شکل گرفتند. انقلابیون به محوریت آیت الله خادمی فعالیت می‌کردند، فعالیت‌هایی همچون پخش اعلامیه، توزیع رساله ها و نوارهای امام و همچنین نام بردن از امام بر روی منبرها.  ما در آن زمان جلسات قرآن و نهج البلاغه تشکیل می دادیم. از چهره های فعال در آن دوران می توان از آیت الله سید احمد امامی و آیت الله سید محمد نام برد. دیگر ون هم در اوایل جریان 15 خرداد فعال بودند، اما کم کم با سختگیری های حکومت و تعهد گرفتن از ون که درباره بعضی موضوعات  (مثل اسرائیل) صحبت نکنند، فعالیتشان کم شد.

فعالیت های انقلابی در دانشگاه اصفهان هم بروز و ظهور داشت؟
      در دانشگاه ها اندیشه های کمونیستی خیلی پیشرفت کرده بود. انجمن های اسلامی می‌خواستند در مقابل آنها بایستند، اما ساواک با آنها مقابله می کرد. برای مثال، در دانشگاه اصفهان فشار آوردند که انجمن اسلامی باید هیئت مدیره مشخصی داشته باشد. بعد از آنکه انجمن اسلامی هیئت‌مدیره پنج‌نفره ای تشکیل داد،  یکی از  آنها آقای خاتمی بود که در آن زمان در دانشگاه اصفهان تحصیل می‌کرد.  از تمام اعضای هیئت مدیره تعهد گرفتند  اجتماعی نداشته باشند و کسی را برای سخنرانی دعوت نکنند. بعد هم گفتند هر اتفاقی در دانشگاه بیفتد از چشم شما می‌بینیم. البته انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده پزشکی هم به صورت جداگانه از سال 1338 با محوریت دکتر مقدادی، دکتر طباطبایی و دکتر بلیغ فعالیت می‌کرد، اما پس از مدتی توسط ساواک تعطیل شد. در مجموع، وضعیت ی در خفقان بود و حتی انجمن‌های دانش آموزی که ما در دبیرستان ه، مدرسه جلالیه و حسینیه عمادزاده داشتیم هم با برخورد شدید ساواک روبه رو شد. خود من در سال 1345 به خاطر چاپ و توزیع اعلامیه و در سال 1350 نیز به خاطر تشکیل اردوهای جوانان و آموزش های ی دستگیر شدم. در سال 1352 در تهران با کابل و باتوم برقی شکنجه می شدم. بعد از آن نیز به یزد تبعید شدم.

در دوران تبعید در یزد، ارتباط شما با اصفهان قطع شد؟
دورادور ارتباط داشتم و اوضاع اصفهان را پیگیری می‌کردم. در یزد آیت الله صدوقی مسئولیت نوشتن بعضی از اعلامیه‌ها را به من می دادند، ایشان موضوعش را می‌گفتند و من می نوشتم. بعد از آن اصلاح می‌کردند و تکثیر می‌شد. خاطرم هست در سال 1355 در جریان قتل آیت الله شمس‌آبادی در اصفهان، آیت الله خاتمی و آیت الله صدوقی به من تلفن کردند تا اوضاع اصفهان را برایشان توضیح دهم. من حضوری پیش ایشان رفتم و درباره جو اصفهان و مخالفان و موافقان آیت الله شمس آبادی برایشان صحبت کردم.

احتمال می دادید چه کسی آیت الله شمس‌آبادی را ترور کرده باشد؟
گفتم احتمالا ساواک این کار را کرده، چون می خواهد مخالفان آیت الله شمس آبادی را که اکثرا از انقلابیون بودند دستگیر کند. همه همین نظر را داشتند و به همین دلیل ساواک پیگیری کرد تا قاتلین ایشان را پیدا کند. آنها بعد از دستگیری ادعا می کردند می‌خواستیم بین آیت الله شمس آبادی و دیگر انقلابیون آشتی برقرار کنیم که ایشان سکته کرد. البته اگر اینطور بود، باید ایشان را به بیمارستان برسانند، نه اینکه در بیابان‌های اطراف اصفهان رها کنند.

در یزد، در جریان تحصن تاریخی مردم اصفهان هم بودید؟
بله، همانطور که می‌دانید تحصن مردم در خانه آیت الله خادمی، به خاطر دستگیری آیت الله طاهری اتفاق افتاد. ایشان صریح بود و تمام زندگی اش را برای انقلاب گذاشته بود. هنگام تحصن من در یزد بودم و رفقا –مخصوصا آقای زهتاب  به من تلفن کردند و اخبار را رساندند. من هم از آیت الله صدوقی خواهش کردم نمایندگانی از طرف ایشان به خانه آیت الله خادمی بروند و از این تحصن حمایت کنند. خود ایشان هم در این تحصن شرکت کردند، همچنین آیت الله مطهری در این تحصن حضور داشتند. در آن زمان پول‌هایی از یزد جمع شد تا به کارگران اصفهانی کم بضاعتی که از تحصن و تعطیلی بازار  ضرر می دیدند، کمک شود.  بعد از این در محرم سال 1357 ، نیروهای شاه تعداد زیادی از اصفهانی ها را کتک زدند. در شام عاشورا در حسینیه صفار یزد با مرحوم دکتر پاک نژاد نشسته بودیم که تعداد زیادی از دوستان اصفهانی با قیافه های ناراحت و کتک خورده آمدند و خبر آوردند که در اصفهان به ما حمله کردند و کتکمان زدند. بهشان گفته بودند باید عکس های شاه را به ماشین هایتان بچسبانید. در نجف آباد هم حملاتی به انقلابیون شده بود. هشدار می دادند که این لشکری که ما را کتک زد، احتمالا فردا به یزد هم بیاید و با انقلابیون درگیر شود. ما در یزد در حسینیه از اینها پذیرایی کردیم و بعضی از آنها در همانجا استراحت کردند. تعدادی از دوستان یزدی هم آنها را به خانه هایشان بردند.

شما پیش از پیروزی انقلاب به اصفهان آمدید اما پس از چند روز دوباره به یزد بازگشتید.
بعد از فرار شاه عملا محدودیت ها برداشته شده بود و کسانی که در تبعید به سر می‌بردند به شهرخودشان برمی‌گشتند. من هم طبیعتا از یزد به اصفهان برگشتم. در آن زمان عده‌ای در محلی که اکنون باغ رضوان قرار دارد ، به استقبال من آمدند. نزدیک گورت، مردم فهمیدند که من از تبعید برگشته ام و به همین خاطر ما را به مسجد گورت بردند تا بعد از نماز مغرب و عشا برایشان سخنرانی کنم. بعد از آن در خوراسگان مردم استقبال فوق العاده‌ای کردند. به طوری که مرا روی دست تا مسجد خوراسگان بردند . خجالت می کشیدم و می‌گفتم خودم پا دارم، اجازه دهید راه بروم! چند دقیقه‌ای هم آنجا برای جمعیت زیادی که بودند سخنرانی کردم. بعد از آن دوستان خبر دادند که مردم از اصفهان دارند به استقبال می‌آیند. گفتم بگویید از احمدآباد جلوتر نیایند. با این حال در آنجا هم حسابی تجلیل کردند  تا به خانه مادرم که در خیابان مدرس بود رسیدیم. نیمه شب شده بود. در آنجا هم مداحان شعر می خواندند و مردم شعار می‌دادند. من دو سه روز در اصفهان ماندم و در اجتماعات مختلفی سخنرانی کردم. منتهی خانه و زندگی ام در یزد بود . در آن زمان عیالوار هم شده بودیم. در یزد یک شغل داشتم و در یک شرکت ساختمانی حسابدار بودم.  بچه ها شوخی می کردند و به من می گفتند سرعمله! چون حقوق کارگرها را می دادم. به همین خاطر مجبور شدم به یزد برگردم. گفتم انقلاب فرقی نمی‌کند، چه در یزد و چه در اصفهان. البته آیت الله صدوقی هم فوق العاده به من محبت داشتند و می‌خواستند در یزد بمانم. حتی وقتی انقلاب پیروز شد هم گفتند شما چهار پنج سال در یزد تبعید بوده‌ای و مردم را می‌شناسی. باید اینجا بمانی. یک دانشگاه تربیت معلم هم داشتند که آنجا را من اداره می‌کردم.

از  روز 22 بهمن در یزد بگویید.
روز 12 بهمن در دفتر کار بودم و در تلویزیون داشتیم تصاویر امام(ره) را که وارد فرودگاه شدند، می‌دیدیم. وقتی پخش تلویزیون قطع شد و عکس شاه را گذاشتند، خیلی وحشت کردیم وگفتیم حتما کودتا شده و امام را دستگیر کرده‌اند. بعد از تهران خبر رسید که امام به سلامت به بهشت زهرا رفته اند و آنجا سخنرانی می‌کنند. مردم یزد در شهر جشن گرفته بودند و بوق می زدند.خاطرم هست که در 22 بهمن خبر دادند سرلشکر خسروداد،  فرمانده وقت هوانیروز،  در فرودگاه یزد است و می خواهد فرار کند. جمعیت زیادی از مردم یزد با شنیدن این خبر به سمت فرودگاه دویدند! شاید حدود سه چهار کیلومتر دویدند تا دستگیرش کنند. بعد معلوم شد خبر درست نبوده!

چه شد که به اصفهان برگشتید؟
تا آخر بهمن در یزد بودم. بعد از آن اختلافاتی میان انقلابیون حاکم در اصفهان رخ داد و آیت الله خادمی و آیت الله طاهری با من تماس گرفتند که شما باید بیایی اصفهان و همکاری کنی، چون شهر درحال به‌هم‌ریختن است. این شد که آیت الله صدوقی به من گفتند شما موقتا به اصفهان بروید. زن و بچه را هم نبرید و در دانشگاه هم کسی را جای خودتان نگذارید. به این ترتیب، به اصفهان برگشتم و مدتی پنجشنبه و جمعه به یزد می رفتم، چون به نوعی جزو گروه مشاوران آیت الله صدوقی بودم. در اصفهان آقای دکتر واعظی اصفهانی از طرف امام، استاندار شده بود. در مسجد سید مراسم معارفه بود و آقای محمد اصفهانی  که هم اکنون خواننده است با صوت زیبایی در آن مراسم، قرآن خواند.

قبل از پیروزی انقلاب هم نشانه ای از اختلاف دو طیف آیت الله خادمی و آیت الله طاهری می دیدید؟
خیر، خبری از اختلاف نبود و من هم که بیشتر در جریان انقلاب یزد بودم خیلی توجه به اختلافات طرفداران این دو گروه نداشتم. البته آیت الله خادمی و آیت الله طاهری هیچ اختلافی نداشتند و با هم می‌رفتند و می‌آمدند، ولی بین طرفدارها و کمیته‌هایی که درست شده بود  اختلاف بود. هنگامی که بنده فرماندار شدم، تازه فهمیدم بین این دو گروه اختلافات چقدر شدید است. کمیته‌ای به اسم خادم الحسین تحت نظارت آیت‌الله خادمی، کمیته‌ای به اسم شهربانی و کمیته‌ای به اسم دفاع شهری از طرفداران آیت‌الله طاهری تشکیل شده بود. البته من سعی کردم یکی یکی اختلافات را رفع کنم. خاطرم هست مرحوم دکتر باهنر را به اصفهان دعوت کردیم تا اختلافات را رفع کنیم. هنگامی که کار ایشان تمام شد و داشتیم بدرقه‌شان می‌کردیم خبر آوردند آقای مهندس بحرینیان، رئیس کمیته خادم‌الحسین، کشته شده است! با این خبر، آقای باهنر را برگرداندیم چون می ترسیدیم در اصفهان کشت و کشتار شود. بالاخره با تشکیل سپاه پاسداران اینها همه در سپاه ادغام شدند. از من خواستند کسانی را به‌عنوان هیئت مدیره سپاه اصفهان تعیین کنم، من هم از هر سه کمیته افرادی را انتخاب کردم. این افراد اوایل با یکدیگر نمی ساختند، ولی بعدا با هم متحد شدند.

در جریان انقلاب، مهندس بازرگان هم در اصفهان سخنرانی داشتند؟
در جریان انقلاب یادم نمی آید، اما در دوره نخست وزیری در میدان ارتش سخنرانی مفصلی کردند که با استقبال شدید مردم همراه بود، به طوری که اتوبوس ایشان را با سرنشینانش بلند کردند! بعد از آن هم از ذوب آهن بازدید کردند و به یاسوج رفتند.

رمضان ماه نزول قرآن است و هر سال در این ماه و در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی استان اصفهان نمایشگاهی با عنوان قرآن و عترت برپا می شود. امسال شانزدهمین دوره  این نمایشگاه است و در واقع بزرگ‌تریـــن گردهم‌آیی فعالان قرآنی در بخش های مختلـــف به حساب می آید. شعار انتخاب شده برای نمایشگاه امسال قرآن کتاب زندگی» است که سعی دارد با هدف‌گذاری مشخص و برگزاری چنین رویدادهایی، قرآن را به متن زندگی مردم وارد کند. نکته ای که علیرضا نصر، نایب رئیس شورای اسلامی شهر، هم به آن اشاره می کند و می گوید: قرآن را نه فقط برای خواندن و شروع جلسات بلکه آن را باید در متن و بطن زندگی خودمان وارد کنیم. باید با قرآن مانوس و جلیس باشیم تا در تمام لحظات زندگی و در تمامی مشکلات از این میراث گرانبها استفاده کنیم.»

 بخش های نمایشگاه تفکیک شد
اولین سخنران مراسم افتتاحیه، علی یارمحمدیان مدیرعامل نمایشگاه های بین المللی استان اصفهان است که ضمن  تشکر از تمام کسانی که در نمایشگاه شرکت کرده اند، می‌گوید: خوشحالیم که در ماه مبارک رمضان، شرکت نمایشگاه ها به مکانی برای علاقه مندان به قرآن، قاریان، حافظان قرآن، تولیدکنندگان محصولات قرآنی و محققان و پیشکسوتان قرآن بدل شده است تا جامعه قرآنی در محلی واحد به ارتباط و تعامل و تبادل دستاوردهای خود بپردازد.» او ویژگی مهم این دوره از نمایشگاه را تفکیک بخش های مختلف می داند و آماری نیز از وضعیت نمایشگاه ارائه می دهد: شانزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت با مشارکت بیش از 70  شرکت کننده در زمینه های مختلف قرآنی در بیش از 0  غرفه برگزار می شود و ویژگی مهم این دوره تفکیک بخش تجاری و اقتصادی از بخش های علمی و فرهنگی و قرآنی است که امیدواریم این اقدام منجر به بالا رفتن کیفیت نمایشگاه قرآن و عترت بشود.»

قرآن تزئینی نیست
امیدوارم این نشست مطلعی باشد برای گام‌نهادن به سوی ماموریت هایی که در ارتباط با قرآن عزیز داریم،  چرا که یکی از مباحثی که قطعا و یقینا مدیریت شهری باید به آن اهتمام داشته باشد بحث قرآنی و علوم قرآنی است.» نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اهمیت فهم و درک قرآن و تمسک به آن در زندگی روزمره، به جمله ای از امام خمینی (ره) اشاره می‌کند: اگر قرآن نبود باب معرفت الله بسته بود الی الابد. یعنی اگر به دنبال معرفت الهی هستیم باید آن را از مسیر قرآن به دست بیاوریم .»علیرضا نصر همچنین به مغفول ماندن قرآن در زندگی مسلمین می پردازد و این نکته را مسئله‌ای تاریخی و از زمان پیامبر اسلام (ص) می داند: پیامبر اکرم به خدا شکایت می برد که قرآن در نزد قوم من مهجور و رها شده و مورد کم لطفی قرار گرفته است. من فکر می کنم بعد از قرن ها ما هم به چنین چیزی گرفتار شده ایم و بدون تعارف همه   ما در هر پست و مقامی در مقابل قرآن کوتاهی کرده ایم.» وی راه برون رفت از این اوضاع را جدیت در تولید، توزیع و مصرف اندیشه های قرآنی می داند، به گونه ای که باید قرآن را هر روز به خوبی یاد بگیریم و ترجمه و  تفسیر کنیم تا بتوانیم در مقابل مشکلات عدیده امروزی در جامعه از راهکارها و راه حل هایش استفاده کنیم.

قرآن و عترت، دو بال پریدن
فضل الله صلواتی به عنوان سخنران ویژه مراسم افتتاحیه نمایشگاه قرآن و عترت، با بیان اینکه قرآن بدون استاد و راهنما فهم نمی شود نیز اضافه می کند: باید انسان برتر باشد تا بتواند قرآن را بفهمد و  توانایی داشته باشد تا آن را درک کند.  همچنین باید به مراحل بالای وجودی دست یابد تا بتواند آن را تفسیر کند و این مراحل از عهده  هر کسی بر نمی آید.» او ائمه اطهار را که در احادیث به عنوان عترت از ایشان یاد شده است مهم‌ترین معلم قرآن می داند و فراتر از آن معتقد است: بدون تمسک به امامان معصوم نه تنها قرآن فهمیده نمی شود که خود قرآن ابتر و ناقص می‌ماند. اگر قرآن بدون اهل بیت باشد کاری از پیش نمی برد. اگر  یک بال کبوتر  را   ببندید، چگونه با یک بال پرواز می‌کند و چگونه می تواند حرکت داشته باشد؟ در واقع قرآن و عترت دو بال یک پرنده اند و هر دو باید وجود داشته باشد تا انسان بتواند در مسیر رستگاری قدم بردارد.» این خادم قرآن با اشاره به اینکه در طول تاریخ همیشه عده ای با دین و سوءاستفاده از آن، مردم را منحرف کرده اند به مقابله میان معاویه و حضرت علی(ع) اشاره می‌کند: معاویه می تواند با تزویر، قرآن را سر نیزه کند و با همان قرآن راه را بر علی(ع) که خود متن و اصل قرآن است ببندد و او را به شکست برساند.» وی با ذکر اینکه سال های طولانی در خدمت قرآن و فرهنگ قرآنی بوده است و خودش را یک دانش آموز و یک طلبه در این مسیر می داند، می‌گوید: از پنج شش سالگی در محضر پدرم، اساتید و مفسران مختلف قرآن از جمله آیت الله طالقانی بوده ام و در این سال‌ها موفق شدم تاریخ تفسیرهای شیعی و نیز کتاب‌های دیگری را در حوزه امامان معصوم  تدوین کنم و خدا را بابت این لطفی که به من ارزانی داشت تا قدم کوچکی در مسیر فرهنگ قرآن و عترت بردارم، شاکرم.»

در فعالیت های قرآنی بهترین هستیم
حجت الاسلام صادقی، مدیر کل اداره اوقاف و امور خیریه، به عنوان آخرین سخنران، صحبت‌های خود را با اشاره به یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های فرهنگی اداره اوقاف با نام افق» که در جوار امام زادگان برگزار می شود، آغاز کرد: طرحی به نام افق» در امام زادگان در حال اجرا است.الف آن آسیب های اجتماعی است که وجود دارد و هیئت های امنای اماکن متبرکه و امام‌زادگان موظف به فعالیت در این عرصه هستند. حرف ف مخفف فعالیت فرهنگی است و حرف ق مخفف قرآنی.» وی با بیان اینکه یکی از وظایف اداره اوقاف، فعالیت در عرصه های قرآنی است، برگزاری چهل و دومین دوره مسابقات قرآنی به میزبانی اصفهان در مهرماه امسال را یکی از همین فعالیت ها برشمردو اضافه کرد:ما اوقافی ها افتخار داریم هم  در حوزه قرآن و هم عترت فعالیت کنیم. درواقع امام زادگان ما نیز  فرزندان اهل بیت هستند و   تکریم و بزرگداشت امام زادگان تکریم پیامبر اسلام(ص) است و به غیر از این هم نیست.» صادقی تمامی این دستاوردها را مدیون انقلاب مقدس جمهوری اسلامی می داند و معتقد است: شهدا خون خود را فدای قرآن و عترت کردند و ما هم با تمام توان باید در این مسیر گام برداریم.»
مدیر کل اداره اوقاف و امور خیریه با اشاره به وضعیت فعالیت های قرآنی در دوران طاغوت، نمونه بزرگ موفقیت‌های قرآنی پس از انقلاب را اینگونه بیان می کند:اوایل انقلاب باید دنبال قاری های مصری و عراقی و کویتی می گشتیم ولی امروز به برکت انقلاب، بهترین قاریان و حافظان را در کشور خودمان داریم. آن هم با توجه به اینکه لهجه ما فارسی است ولی قرآن عربی، اما با این حال در قرائت جزء بهترین ها هستیم.»

روشنایی شهر» یادنامه ای مشتمل از 40 مقاله است که پس از درگذشت استاد محمدباقر کتابی، معلم، مثنوی پژوه و مفسرقرآن و نهج البلاغه به همت دفتر تخصصی زبان، ادبیات و مرکز آفرینش‌های ادبی قلمستان و با کمک جمعی از دوستان  و همکاران او در پاسداشت از  این چهره اصفهانی، تدوین، منتشر و در شب بزرگداشت او رونمایی شد. کتاب روشنایی شهر» در مدت یک سال و در پنج فصل شامل، مصاحبه، مقالات قرآنی و روایی، مقالات فلسفی، کلامی و روان شناختی، مقالات ادبی، اصفهان شناسی و رجال شناسی گردآوری، تدوین و بهانه ای برای ارج گزاری مقام علمی، اخلاقی و بازخوانی خاطرات وی شد.

می رسد هر دم  مرا از چرخ آزاری جدا/ می خلد در دیده من هر نفس خاری جدا/ چون گنهکاری که هر ساعت از او عضوی  برند/ چرخ سنگین دل ز من هر دم کند یاری جدا/ از متاع عاریت برخود دکانی چیده ام/ وام خود خواهد زمن هر دم طلبکاری جدا/ تکیه بر پیوند جان و تن مکن صائب که چرخ/ این چنین پیوندها کرده ست بسیاری جدا
سید مهدی نوریان، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، درمراسم بزرگداشت محمد باقر کتابی با مرور این شعر صائب به توضیح شخصیت عرفانی و معنوی محمد باقر کتابی گریزی می زند و هم یاد بزرگمردان اصفهان را گرامی می‌دارد: 400 سال پیش در اصفهان، شب و روز صائب تبریزی با مثنوی می گذشت و چند قرن پس از او افکار و زیست محمد باقر کتابی از مقام مولانا متاثر شد. اینکه صائب می‌گوید چون گنهکاری که هر ساعت از او عضوی برند/ چرخ سنگین دل زمن هر دم کند یاری جدا، مرا به یاد همین چند دهه اخیر می اندازد که بزرگانی چون منوچهر قدسی، محمد حقوقی، محمد جواد شریعت، جمشید مظاهری و غلامعلی کریمی، محمدباقر کتابی و خلیل رفاهی را از دست دادیم. اصفهان در این سال ها شخصیت هایی را از دست داد که به این زودی جایگزین نخواهند داشت.» دکترنوریان اشاره‌ای به دیگر بزرگان اصفهان می کند که دکتر محمد باقر کتابی فرصت شاگردی‌شان را داشته است: زمانی نقل می‌شد که بدیع امان فروزان فر گفته بود من در اصفهان دو قبله‌گاه دارم و آن دو یکی حاج آقا رحیم ارباب است و دیگری شیخ محمد باقرالفت. دو شخصیتی که در نوع خود بی‌نظیر بودند و مرحوم کتابی هم توفیق حضور و بهره‌گیری از وجودشان را یافته بود. کتابی خاطرات بسیاری را از این دو شخصیت برجسته اصفهان نقل می‌کرد که بسیاری از آنها عجیب و غیرقابل باور بود؛ از مقابله با نفس و ایستادگی در برابر زیاده خواهی های انسانی که همه از درک آموزه های عرفانی آنان حکایت داشت.» نوریان از اخلاق والای انسانی و فروتنی محمدباقر کتابی می‌گوید و از شاگردان و دوستان او که از مصاحبتش به شور و شعف می آمدند و در ادامه به مقام علمی و درکی که او در پژوهش مثنوی یافته بود اشاره می‌کند: اخیرا مصاحبه ای از دکتر محمدباقر کتابی در رومه ای به چاپ رسیده که در ضمن آن  دکتر کتابی از ارادتش به مثنوی سخن گفته و به نقد کسانی پرداخته که از سر ناآگاهی و بدون مطالعه و درک عمیق افکار مولانا،  با او سر مخالفت گذاشتند.» نوریان تاکید دارد که مثنوی و مولانا هم بر زندگی و راه و روش دکترمحمد باقر کتابی تاثیر داشته و هم به وسیله او بر شاگردانش: محمد باقر کتابی امروز در میان ما نیست اما جای خرسندی دارد که او زندگانی آبرومندی را سپری کرد، به حرفه معلمی که علاقه داشت پرداخت و تردیدی نیست که او به منزله یک مسلمان و معتقد علاقه‌مند به مولانا  آمرزیده  خواهد شد.» رضا ، معاون سازمان فرهنگی، اجتماعی شهرداری نیز بزرگداشت محمد باقر کتابی را از سه منظر حائز اهمیت برمی شمارد و می گوید: نخست، شخصیت برجسته دکتر محمد باقر کتابی به منزله یک چهره دانشمند، ادیب و فرهیخته، استاد و معلم اخلاق، مفسر نهج البلاغه بسیار جای تامل دارد. دوم اینکه بزرگداشت این چهره های شهر در حقیقت پاسداشت مطلق فرهنگ، علم و اخلاق است،  چرا که در وجود آنان مفاهیم ارزشمندی تبلور یافته است. سوم اینکه برپایی چنین برنامه های فرهنگی طبیعتا به غنا، طراوت و پربار شدن ساحت و ایستم فرهنگی، ادبی و اخلاقی جامعه یاری می رساند.»

معنویت و عشق در قلبش رسوخ کرده بود

فضل الله صلواتی بیشتر درباره شخصیت اخلاقی دکتر محمد کتابی، معنویت و عشقی که در قلب او رسوخ کرده بود یاد می کند و می‌گوید:خیلی ها به حاج آقا رحیم ارباب یا الفت می گفتند که چرا اینقدر به مقامات تهران نامه می نویسید، اینها آدم های درستی نیستند اما آنان پاسخ می دادند که ما اصلا نمی فهمیم آدم درستی نیستند یعنی چه! دکتر محمد باقر کتابی هم درست همین مرام و عقیده را در برخورد با افراد داشت. استاد ادبیات فراوان هست اما آیا همه  این خلوص و ایمان را دارند، آیا همه با خوانش مثنوی اشک می ریزند، متحول می شوند؟ با خواندن نهج البلاغه زنده می شوند، فرشته می شوند به کمال می رسند و به مقام و عزت و بزرگی دست پیدا می کنند؟ از هزاران تن یکی شان صوفی اند/ مابقی در سایه او می زیند. در این شهر اگر یک حاج آقا رحیم ارباب یا محمد باقر کتابی پدید آمد یا یک عالم و فرزانه پیدا شد ما باید آن را عمومیت دهیم؟ و بگوییم همه کسانی که در این راه قدم گذاشتند این چنین‌اند؟ نه این طور نیست اگر این چنین باشد که درست مثل امروز نسل جوان می گویند اگر راه این است ما آن را نخواستیم.» صلواتی در مرور حافظه اش به چند خاطره از شخصیت اخلاقی محمدباقر کتابی می رسد: کتابی یک عاشق به معنای واقعی کلمه بود و علاقه داشت سفرهای زیارتی را در خلوت و تنهایی خود برود. در این سال های آخر گویا به سفر مکه رفت بود و آنجا دچار عارضه قلبی شد و بعد از آن پزشکان به او گفتند که سنش اجازه تنهایی سفر کردن را به او نمی دهد، اما او همچون عاشقی که نصیحت پذیر نیست تنها به دل خود توجه داشت. کتابی فارغ از دنیای مادی انسان های امروز می زیست. او به هیچ وجه وضعیت و متغییر های اجتماعی و اقتصادی را باور نداشت و می گفت اگر جامعه خراب است چرا من باید سود بخورم؟»